Elazığ’da Topaç (Mozik) Geleneği: Çocukluğumuzun Rüzgârı Hâlâ Dönüyor

Bir zamanlar Elazığ sokaklarında yankılanan kahkahalar, ipine sıkıca sarılmış bir topacın yere fırlatılmasıyla başlardı. Tozlu sokaklarda dönen her topaç, aslında çocukluğun saf mutluluğunun, paylaşmanın ve dostluğun bir simgesiydi. Bugün o sesler azalsa da, Elazığ’da topaç — eski adıyla mozik — geleneği hâlâ yaşamaya devam ediyor.

Zamanı Durduran Bir Dönüş

Elazığ’ın geçmişinde derin izler bırakan bu gelenek, artık bir oyundan çok daha fazlası…

Topaç çevirmek; bir çocuğun kendi emeğiyle bir şey ortaya koymasının, sabretmesinin ve sonunda dönen topacı gururla izlemesinin hikâyesi. O küçük ahşap parçaları, çocuk ellerinde hayat bulur; bir ip, bir çivi ve biraz hayalle…

Her dönüşte çocukların gözleri parlar, o an dünyadaki en değerli şey dönen o topaç olurdu.

Bir Oyuncaktan Fazlası

O dönemlerde topaçlar satın alınmazdı; yapılırdı. Babadan kalan bir tahtadan, eski bir çividen, bir parça iple…

Küçük eller, sabırla oyduğu topacı çiviler, sonra renklendirirdi. Her çocuğun topacı biricikti; kimisi üzerine ismini kazır, kimisi rengini kendi ruhuna göre seçerdi.

Mahalle aralarında yapılan yarışmalarda “kimin topacı daha uzun dönecek” sorusu aslında bir dostluk oyunuydu. Kaybedenin üzülmediği, kazananın sevinciyle herkesin mutlu olduğu zamanlardı o günler.

Geçmişe Dönüş: Topaç Hâlâ Dönüyor

Bugün, Elazığ’ın bazı mahallelerinde hâlâ topaç çeviren çocuklara rastlamak mümkün.

Belki sayıları azaldı ama onların gülüşleri, bir kentin belleğini ayakta tutmaya yetiyor.Kaldırım kenarında dönen bir topaç, bir anda geçmişi bugüne taşıyor; çocukluğuna dönen yaşlılar gözyaşlarını tutamıyor.

“Bizim zamanımızda eğlence buydu,” diyor bir amca gülümseyerek, “Ne telefon vardı, ne tablet… Ama bir topacımız vardı, o da bize dünyayı unuttururdu.”

Kültürel Bir Miras, Duygusal Bir Hatıra

Topaç çevirmek Elazığ’da sadece bir oyun değil; bir kültür, bir sabır dersi, bir duygunun ifadesi.

Her dönüşünde geçmişi fısıldayan bu basit oyuncak, aslında bir dönemin sıcaklığını, mahalle kültürünü, el emeğini ve insan arasındaki samimiyeti temsil ediyor.

Zaman değişti, sokaklar sessizleşti, çocuklar ekranlara hapsoldu…

Ama Elazığ’ın kalbinde hâlâ dönen o topaçlar var; bize “oyuncakların değil, duyguların değerli olduğu” günleri hatırlatıyor.

Bir Nesilden Diğerine Dönen Miras

Elazığ’da bazı aileler bu geleneği çocuklarına öğretmekte kararlı.

Babalar, dedeler torunlarına nasıl topaç yapılacağını anlatıyor; küçük eller eski bir geleneği yeniden öğreniyor.

Belki bugün her evde bir topaç yok ama, bir çocuğun elinde dönen o ahşap parça, kentin yüreğinde bir anıyı yeniden canlandırıyor.

Çünkü her dönen topaç, geçmişten gelen bir selam…

Ve Elazığ’da o selam hâlâ karşılık buluyor.